Corona; digitalisering; duurzaamheid; klimaatverandering; globalisering en Brexit zijn de trends en ontwikkelingen waar de NVWA nu rekening mee houdt. Deze trends zetten ook de voedingsindustrie op z'n kop. In deze korte samenvatting leggen we de focus op enkele punten die van belang zijn voor de voedingsindustrie. 

Trends en ontwikkelingen

De klimaatverandering beïnvloedt de kwaliteit van (grondstoffen voor) voedingsmiddelen. Door extreme droogte of extreem veel regen komen er vaker gif-producerende schimmels voor. Doordat het zeewater opwarmt, neemt het risico op ‘mariene biotoxines’ (gifstoffen gevormd door algen in schelpdieren) toe. Hogere temperaturen vragen om andere bewaarcondities van voedingsmiddelen tijdens het transport. Ook worden er grondstoffen uit allerlei nieuwe gebieden geïmporteerd, met nog onbekende risico’s.

Door COVID-19 is de manier van toezichthouden veranderd. Sommige controles moesten op afstand, dus digitaal, worden gedaan. Ook de inhoud wijzigde: zo zijn er sinds corona veel meer online aanbieders van producten waarop de NVWA controles uitvoert. De organisatie onderzoekt nu welke gevolgen van corona blijvende impact hebben op hun wijze van toezichthouden.

Door de digitalisering komen consumenten tegenwoordig vaker in een ‘informatiebubbel’ terecht: de online content die ze zien wordt afgestemd op socialmediagedrag, met toenemende invloed van bloggers en vloggers. Hierdoor bereikt feitelijke informatie – onder meer op het gebied van voedselveiligheid – hen steeds minder goed. 

Internationale handelsstromen nemen toe, en daarmee het risico dat nieuwe dier- en plantenziekten in Nederland worden geïntroduceerd. Ook stijgen de mogelijkheden om te frauderen. Controle op internationale (internet)handel is vaak beperkt of zelfs niet mogelijk.  

De NVWA richt zich daarom de komende jaren onder meer op:

• inzicht krijgen in hoe (risicovolle) micro-organismen en chemische ‘verontreinigingen’ (zoals dioxines) zich door de voedselketen verplaatsen, bijvoorbeeld via diervoerder naar ons voedsel;
• meer aandacht voor voedselveiligheid bij de import van levensmiddelen en diervoeder;
• sneller opsporen van opkomende risico’s door meer samen te werken met bedrijven, ministeries en onderzoeksinstituten, zoals het monitoren van opkomende mariene biotoxines;
• onderzoek naar mogelijk risicovolle stoffen in levensmiddelen en diervoeder, zoals restanten van schoonmaakmiddelen, chemische stoffen die ontstaan bij het verhitten van levensmiddelen en chemische stoffen uit verpakkingen;
• meer onderzoek naar de aanwezigheid van verboden en onjuist toegediende diergeneesmiddelen en hormonen. 

De Meerjarenagenda van de NVWA bevat de volledige strategische koers van het toezicht. Wat ze exact gaan dóen, staat in de jaarplannen.

nvwa.nl

Voedingsbedrijven streven vaak naar een mix van klanten om niet te afhankelijk te zijn van één markt of één land. De coronapandemie heeft in extreme mate laten zien dat toegang tot alternatieve afzetkanalen voor bedrijven van groot belang kan zijn voor het voortbestaan van ondernemingen. Strategische spreiding van afzet staat daardoor nog nadrukkelijker op de agenda. 

Door de coronapandemie is een grote verschuiving in de bestedingen aan eten en drinken ontstaan. Met de heropening van de horeca, passen consumenten hun gedrag weer aan. De afzetmarkt voor leveranciers van voeding beweegt zich daarom in de komende anderhalf jaar naar een nieuw evenwicht. Het belang van foodretail blijft voorlopig groter dan voor corona blijkt uit onderzoek van het ING Economisch Bureau.

Bestedingen verschoven naar foodretail en online

Tijdens de pandemie zijn bestedingen aan eten en drinken op twee manieren verschoven; van horeca naar retail en van fysiek naar online. De eerste beweging vond ook plaats in Duitsland, Frankrijk, België en het VK zo krompen horecabestedingen in 2020 in totaal met 90 miljard euro en steeg de omzet van foodretail met 40 miljard euro. Wat betreft de tweede verschuiving is naast de sterke omzetgroei van online boodschappen- en maaltijdbezorging ook het aantal webwinkels dat voeding verkoopt flink toegenomen.

“Voor voedingsleveranciers voorzien we dat de markt zich naar een nieuwe situatie beweegt, met een andere verdeling qua afzetmarkten. Nu maatregelen worden versoepeld gaat de afzet in de horeca zich weliswaar herstellen, maar inzet op alternatieve afzetkanalen kan ook voor de komende anderhalf jaar nodig blijken”, aldus Ceel Elemans, Sector Banker Food & Agri ING.

Verschuivingen pakken nadelig uit voor veel leveranciers

Voor voedings- en drankenproducenten die aan de retail leveren heeft de verschuiving voor hun omzet doorgaans gunstig uitgepakt. Maar er is ook een grote groep leveranciers die zich voornamelijk op horeca richt en het afzetverlies niet kan compenseren met een toename van de verkoop via de retail of een eigen webshop. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat 1 op de 5 voedingsproducenten in het eerste kwartaal nog een beroep deed op de NOW.

Post-corona

De situatie pre-corona keert niet terug. Naast de verwachting dat het nog maanden duurt voordat de horeca weer echt volledig open is, staan ook bestedingen van jongeren en internationale toeristen nog onder druk. Blijvende veranderingen zijn dat mensen meer thuis zullen werken dan voorheen en dat online bestedingen aan eten en drinken structureel op een hoger niveau liggen.

Wat betekent dit voor voedingsproducenten en groothandels?

Terugkeer naar de oude afzetverhoudingen tussen foodretail en foodservice is geen vanzelfsprekendheid. Zeker voor horecaleveranciers kan inzet op alternatieve afzetkanalen voor de komende anderhalf jaar nog nodig blijken. Daarnaast heeft online bestellen van boodschappen en maaltijden zich in rap tempo doorontwikkeld waardoor leveranciers zullen moeten bepalen welke rol online kan spelen als afzetkanaal voor hun producten.

Lees het volledige rapport ‘De Voedingssector na corona’

De flink hogere grondstofprijzen dit jaar gaan voor meer zogenoemd resource nationalism van de grondstofrijke landen zorgen. In goed Nederlands heet dit grondstofnationalisme. De spurt in industriële metaalprijzen en de sterk gestegen olie- en graanprijzen dit jaar maken de bodemschatten voor deze landen immers een stuk waardevoller. Deze bodemschatten worden daarmee een bron voor de grondstofrijke landen met moeilijk te dichten gaten in de begroting.

Grondstofnationalisatie en grondstofprijzen

Er bestaan verschillende gradaties in grondstofnationalisme: direct en indirect. Grondstofrijke landen kunnen kiezen voor quotumvereisten, herziening van bestaande mijnbouwcontracten, hogere regelgevingsvereisten en verhogingen van de belastingen of royalty’s op de grondstoffen. Dit zijn meer indirecte manieren van staatsinterventie. 

De directere manier heeft vaak wat grotere gevolgen. Hierbij is volledige onteigening de meest rigoureuze manier. Dit heeft bijvoorbeeld veel in Venezuela plaatsgevonden in de oliesector en in de landbouw. Het grondstofnationalisme kan echter ook tot uiting komen door middel van striktere controles op of uitsluiting van buitenlandse deelnames. Daarnaast kan een overheid verplichte overheidsparticipatie en begunstiging opleggen of eisen stellen aan de verdere bewerking van de grondstoffen. 

Ook nu staat de nationalisatiedrang in grondstofmarkten door sommige landen weer in de belangstelling. Het onderwerp prijkt in ieder geval hoog in de risicoranglijstjes van mijnbouwbedrijven. Dit brengt de marktdynamiek weer naar een hoger niveau.

insights.abnamro.nl

Het sorteren en assembleren van verse groenten en fruit gebeurt tot nu toe overal ter wereld vooral handmatig. "Het zou bedrijven veel tijd en geld besparen als robots deze tijdrovende, saaie en zichzelf herhalende taken konden overnemen van medewerkers," zegt Aneesh Chauhan, expertiseleider van de Computer Vision en Robotica-groep bij Wageningen Food & Biobased Research en lid van het Agro Food Robotics-team. "En het zou nog efficiënter zijn als één robot meerdere taken kon uitvoeren."

Robots die kunnen leren

Wageningen Agro Food Robotics is in 2019 Autonomous Robots for Agrifood Processes gestart. Een van de doelen van dit vierjarige project is intelligente robots te ontwikkelen die meerdere taken leren uitvoeren, van het plukken en sorteren van verschillende soorten groenten en fruit tot het scheiden van exemplaren van dezelfde soort op basis van bijvoorbeeld grootte en vorm.

Herkennen van menselijke activiteit

De Wageningse robots zijn uitgerust met camera's die de bewegingen vastleggen van een menselijke expert die pluk- en sorteerwerkzaamheden uitvoert. "De herkenning van menselijke activiteit bevat gegevens over de persoon, de omgeving en het behandelde object", legt Chauhan uit. "Ingebouwde computervision- en deep learning-technologie stellen de robots in staat deze informatie vast te leggen en nieuwe taken aan te leren door ze af te kijken van mensen." De onderzoekers hebben de robots inmiddels met succes ingezet in meerdere situaties, waaronder het plukken en sorteren van mandarijnen van verschillende groottes, het scheiden van rijpe van onrijpe bananen, het sorteren van intacte en beschadigde komkommers en het scheiden van verschillende soorten fruit op een tafel.

Wereldwijde primeur

De eerste demo-applicatie is klaar in de zomer van 2021, een wereldwijde primeur in robotica voor agrifood. “Een innovatie als deze vereist technologische expertise van robotica en machine learning-technologieën, evenals uitgebreide kennis van productfysiologie en voedselverwerking. Hier in Wageningen werken deze disciplines nauw met elkaar samen,” zegt Chauhan. De volgende stap is het testen van de robots in een (proef)fabriek. De onderzoekers willen de robots daarnaast nog slimmer maken, door ze uit te rusten met geavanceerdere sensoren voor het meten van zoetheid, sappigheid en stevigheid. Chauhan denkt ondertussen alvast een paar stappen verder: "Als mensen robots gaan beschouwen als collega's, of als leerlingen, hoe zou de toekomst er dan uitzien?"

wur.nl