De Autoriteit Consument & Markt (ACM) start op verzoek van de Minister van Landbouw de monitor prijsvorming in de voedselketen. De weg die ons voedsel aflegt van boer tot bord kent vele schakels. De monitor laat straks per schakel zien welke prijs ondernemingen betaalden voor inkoop van een product en wat de verkoopprijs is. De monitor gaat ook de verschillen in prijsopbouw beschrijven tussen een aantal reguliere producten en de duurzame variant daarvan. Het gaat in eerste instantie om zes producten: uien, witte kool/zuurkool, tomaten, peren, melk en varkensvlees. Dit is een dwarsdoorsnede van agrarische producten die in Nederland worden geproduceerd en geconsumeerd. De monitor bekijkt behalve de prijsvorming ook de ontwikkelingen op de agrarische markten.

Wageningen Economic Research gaat de data voor de ACM verzamelen. Elk jaar publiceert de ACM de resultaten. De monitor wordt ten minste twee jaar uitgevoerd. Halverwege 2020 zal de eerste rapportage gepubliceerd worden. Marktpartijen worden benaderd om mee te werken aan het onderzoek.

Welke informatie verzamelt de monitor voedselketen?

De monitor kijkt naar zowel de in- als de verkoopprijs in iedere schakel van de voedselketen. Concreet gaat het bijvoorbeeld dan om vragen als: Hoeveel betaalt een verpakker van uien voor een kilo uien van de boer? Is er een verschil met een duurzaam geteelde ui? Hoeveel rekent hij voor het verpakken en voor hoeveel verkoopt hij bijvoorbeeld de verpakte uien verder aan een tussenhandelaar? Zo wordt duidelijk hoe de euro die de consument uitgeeft aan voedsel, wordt verdeeld over de verschillende schakels.

Waarom een monitor?

Veel boeren en tuinders vinden dat ze weinig invloed hebben op de prijs die ze kunnen vragen voor hun producten. Sommige producenten geven aan dat de eisen op het gebied van dierenwelzijn en duurzaamheid worden verhoogd zonder dat daar passende opbrengsten tegenover staan. Minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, wil de positie van de boer in de voedselketen versterken en ervoor zorgen dat  boeren en tuinders niets in de weg staat om te verduurzamen. De monitor van de ACM zal inzicht geven in de prijzen in de diverse schakels van de voedselketen en de verschillen tussen reguliere producten en de duurzame varianten, zodat de maatschappelijke discussie gevoerd kan worden op basis van feiten. Ook wordt gekeken naar mechanismen achter de prijsvorming, zodat de verschillen tussen bijvoorbeeld ondernemingen, productvarianten en seizoenen beter verklaard zullen kunnen worden.

De overheid heeft zich ten doel gesteld de voedselverspilling tegen 2030 met 50 procent terug te dringen. Om dat doel te bereiken is de consument als grootste verspiller nu aan zet, stelt ABN AMRO op basis van recent onderzoek.

Jaarlijks wordt in Nederland per persoon 150 euro aan voedsel weggegooid: bijna een tiende van wat de gemiddelde Nederlander uitgeeft aan voeding. Ongeveer de helft wordt verspild door de consument, de andere helft door de andere schakels in de foodketen: de agrariër, handel en verwerking, in supermarkt en restaurants.

Technologie kan een substantiële bijdrage leveren aan vermindering van de voedselverspilling. Zo kunnen voedselproducenten robots inzetten die een bewerking met grotere precisie kunnen uitvoeren dan mensen, zoals het juist afwegen van ingrediënten of snijden van groenten. Ook kunnen slimme verpakkingen met chips en sensoren tijdens transport en opslag voorspellen of een product nog eetbaar is. In restaurants kan het al helpen als mensen op tijd hun reservering afzeggen, of van te voren hun bestelling doorgeven. Ondernemers kunnen dan beter anticiperen op verwachte drukte en daar qua inkoop rekening mee houden. Scherper inkopen leidt ook tot reductie van verspilling. Verder kunnen innovatieve technieken zoals 3D visuals en bestelzuilen bijdragen aan minder verspilling, én omzetverhogend werken. De uitdaging blijft om gasten geen ‘nee’ te hoeven verkopen, ook niet aan het eind van de avond. Een kwart van de consumenten vindt dat namelijk onacceptabel, zo blijkt uit het onderzoek van ABN AMRO. 

De foodsector kijkt of het gebruik van plastic verpakkingen kan worden beperkt. En  flexibel beprijzen wint snel terrein. Bij dynamische prijzen wordt rekening gehouden met de houdbaarheidsdatum van het product, de locatie van de winkel, weersomstandigheden, historische verkoopcijfers en de voorraden in de winkel. Dit levert minder voedselverspilling op en hogere marges.

Voor sommige ondernemers heeft het oplossen van verspilling nadelige financiële gevolgen. Als consumenten minder weggooien, zullen ze ook minder kopen. Dat zorgt voor volumedaling door de hele keten heen. “Er zijn ook bedrijven die als winnaar uit de bus kunnen komen. Uit internationaal onderzoek blijkt dat voor iedere euro die geïnvesteerd wordt om voedselverspilling terug te dringen er 14 euro verdiend kan worden”, zegt Nadia Menkveld Sector Econoom Food en Agrarisch van ABN AMRO. 

“Maar de consument is veruit de grootste verspiller. Die is nu aan zet, willen we met z’n allen de doelstelling van 2030 halen. Gelukkig neemt de bereidheid en het bewustzijn onder consumenten om verspilling tegen te gaan toe, en werkt de industrie hard aan innovaties om de hoeveelheid voedselverspilling te halveren.“

Beeld: facto.nl

De aanhoudende groei van duurzamere producten met een keurmerk in de supermarkt heeft geleid tot een verdubbeling van de omzet in vier jaar tijd. In 2014 werd nog iets minder dan 1,9 miljard euro besteed aan duurzamere voeding met een keurmerk, in 2018 is dit al ruim 4,1 miljard euro. Dit blijkt uit de laatste cijfers van de Monitor Keurmerken Retail van onderzoeksbureau IRI.

In 2018 is de verkoop in supermarkten van voeding met een onafhankelijk gecontroleerd keurmerk voor duurzaamheid weer fors gestegen. Met een groei van 16%, oftewel bijna 600 miljoen euro, groeien de keurmerken veel sterker dan de totale markt die in 2018 met 3,5% is gegroeid. Het aandeel is inmiddels opgelopen tot 17%. De Nederlandse consument koopt steeds vaker voeding met een herkenbaar keurmerk en daarmee een geborgde prestatie op het gebied van duurzaamheid.

In 2018 grootste groei voor Beter Leven keurmerk

Het grootste keurmerk, met inmiddels ruim 1,8 miljard euro omzet, is het Beter Leven keurmerk van de Dierenbescherming. Dit keurmerk realiseerde de grootste groei (+25% en +364 miljoen euro) in 2018, met name in eieren. Inmiddels wordt 2 op 3 scharreleieren met een Beter Leven keurmerk verkocht en verdwijnt het reguliere scharrelei uit de schappen.

Vis, eieren en vleeswaren koplopers in 2018

Binnen alle categorieën wordt meer voeding aangeboden en verkocht uit ketens met een geborgde duurzamere prestatie, zichtbaar voor de consument door onafhankelijke keurmerken. De aandelen van producten met een keurmerk zijn het grootst binnen vis, eieren en vleeswaren waarin respectievelijk 70%, 67% en 41% wordt verkocht aan producten met één van de gemeten keurmerken. Bij vis gaat het over de keurmerken MSC en ASC, bij eieren, vlees en vleeswaren over biologisch en het Beter Leven keurmerk. In deze categorieën is duurzaamheid de standaard geworden en niet langer een segment voor bewuste kopers. Ook binnen de groep vlees bedraagt het aandeel inmiddels 30% en wordt invulling gegeven aan de vraag in de markt én maatschappij naar verduurzaming. Binnen de vleesgroep is varkensvlees koploper met inmiddels een aandeel van 93%. Kip en rund hebben een aandeel van respectievelijk 22% en 11%.

Groei in keurmerken zal doorzetten

De verwachting is dat de bestedingen van consumenten aan producten met een duurzamer keurmerk zal doorzetten in de supermarkt. In steeds meer productgroepen worden keurmerken de standaard en wordt ‘keurmerkloos’ de uitzondering. In AGF en zuivel doen nieuwe keurmerken hun intrede. Denk aan de introductie van het keurmerk On the way to PlanetProof (AGF en zuivel) en de introductie van het Beter Leven keurmerk (zuivel). Daarnaast zal ook het ASC-keurmerk zijn intrede maken voor de teelt van zeebaars en dorade en worden de eerste algen- en zeewier producten met het ASC- en MSC-keurmerk verwacht.

Klik hier voor de Monitor Keurmerken Retail 2018